5 kwietnia swój początek miał przygotowywany przez wiele miesięcy przez Koło Naukowe Handlu Zagranicznego projekt „Bałkany 15 lat po wojnie”. Na projekt składały się dwie konferencje oraz wiele dodatkowych atrakcji. Trzydniowe wydarzenia były okazją nie tylko do wspomnienia o wojnie z ubiegłej dekady oraz zrozumienia jej przyczyn, ale także do podsumowania zmian, jakie zaszły w Bośni i Hercegowinie, Chorwacji oraz Serbii, poprzez pokazanie co mają one obecnie do zaoferowania zarówno w sferze gospodarczej, jak i kulturowej.
Pierwszego dnia liczni zainteresowani mogli przenieść się na półwysep Bałkański dzięki zdjęciom Państwa Barbary i Andrzeja Pasławskich, którzy od lat przemierzają te regiony w poszukiwaniu nieładu, kontrastów i mieszanki kultur – cech tak charakterystycznych dla Bałkanów. Była to wirtualna podróż po bezdrożach i urokliwych miejscowościach, podczas której przybliżone zostały kultura, obyczaje oraz historia regionu. Slajdowisko to, zorganizowane przy współpracy z TKN Wagabunda, stanowiło doskonałą formę otwarcie projektu i z pewnością zainteresowało obecne na nim osoby.
Kolejnego dnia odbyła się pierwsza konferencja, poświęcona w głównej mierze gospodarce i kulturze Bałkanów. Wydarzeniem symbolicznym, nie tylko na skalę UEK, było zgromadzenie na konferencji Ambasadorów trzech krajów – Bośni i Hercegowiny (Kovijlka Špirić), Chorwacji (Ivan Del Vechio) oraz Serbii (Radojko Bogojević). Spotkanie przedstawicieli tych państw jeszcze kilka lat temu, ze względu na okrutną wojnę zakończoną w roku 1995, byłoby niemożliwe. Istotniejszymi nawet od samego spotkania okazały się niezwykle ciepłe i przyjacielskie relacje między zaproszonymi dyplomatami, co od samego początku wytworzyło pozytywny nastrój. Grono gości było uzupełnione przez Pawła Włodarczyka, Konsula Honorowego Republiki Chorwacji w Krakowie, oraz Roberta Makłowicza, historyka znanego przede wszystkim ze swoich „Podróży Kulinarnych”.
Po uroczystym otwarciu konferencji przez JM Rektora UEK prof. Romana Niestroja, dr Zbigniew Paszek w swoim imieniu i kanclerza Klemensa Budzowskiego z Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego wręczył Ambasadorom Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji przewodnik pt. „Krakov-kraljevski grad” (Belgrad, Kraków 2010), którego wspólnie z prof. Predragiem Jovanoviciem Gavriloviciem jest autorem oraz monografię (pod swoją redakcją naukową) pt. „Poland-Serbia. The Challenges of the Scientific Cooperation” (Acta Acadamiae Modrevianae, Kraków 2010). Następnie nadszedł czas na wystąpienia naszych gości. Każdy z Ambasadorów podszedł do prezentowania swojego kraju w odmienny sposób. Pani Ambasador Bośni i Hercegowiny poprowadziła wystąpienie przez pryzmat osobistych przeżyć i doświadczeń związanych z problemami regionu, odwołując się nie tylko do ostatniej wojny. Podkreślała, iż zarówno sytuacja polityczna, jak i społeczna w Bośni i Hercegowinie jest w głównej mierze wynikiem koegzystencji na jej terenie różnych narodowości oraz religii (Chorwaci, Serbowie, Bośniacy – chrześcijaństwo, prawosławie, islam). Pan Ivan Del Vechio skupił się w swoim wystąpieniu na gospodarce Republiki Chorwacji, która jest najlepiej rozwinięta spośród krajów bałkańskich. Pan Ambasador wyraził przekonanie, iż wejście Chorwacji do Unii Europejskiej, które ma nastąpić w 2012 roku, pozytywnie wpłynie na dalszy rozwój kraju. Przyznał także, iż istotna jest współpraca z innymi krajami bałkańskimi, a Chorwacja w najbliższych latach chciałaby pełnić funkcję lidera w regionie, co może przynieść korzyści także innym krajom, których droga do Unii Europejskiej będzie nieco dłuższa. Konsul Paweł Włodarczyk przybliżył problematykę współpracy gospodarczej Polski z Chorwacją, a także przedstawił najważniejsze umowy, które ułatwiają wymianę handlową i prowadzenie działalności w Chorwacji. Poinformował także, iż zainteresowani mogą liczyć na pomoc Konsulatu Honorowego w Krakowie w niemal każdej sprawie związanej z Chorwacją. Ambasador Republiki Serbii, który wygłosił swoje wystąpienie w języku angielskim, podkreślał atuty Serbii, które mogą być przyczyną znacznego rozwoju kraju w przyszłości. Zaliczył do nich przede wszystkim strategiczne położenie kraju, potencjał hydroenergetyczny, żyzne gleby oraz dobrze wykształconą siłę roboczą. Serbia staje się coraz ważniejszym graczem w regionie, a w kolejnym roku Belgrad obejmuje prezydencję w trzech ważnych organizacjach regionalnych. Pan Bogojević nie zapomniał o kwestii Kosowa, podkreślając, iż jest to kolebka serbskiej kultury, a nawiązany niedawno dialog z Prisztiną ma szansę zakończyć się sukcesem. Na zakończenie Robert Makłowicz zainteresował pełną po brzegi salę opowieścią o tym, czym jego zdaniem są Bałkany. Barwne wypowiedzi łączące problemy etniczne, religijne, językowe oraz geograficzne pokazały region od wielu stron, dowodząc jak bardzo jest on skomplikowany, a zarazem różnorodny i fascynujący. Podsumowując zaapelował, aby Bałkanów nie postrzegać przez pryzmat poszczególnych krajów i narodowości, gdyż w ten sposób nigdy ich nie zrozumiemy.
Druga konferencja była poświęcona problemom regionu, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu zbrojnego, który zakończony został układem z Dayton w grudniu 1995 roku. Gośćmi byli eksperci o różnorodnych specjalizacjach: red. Ryszard Bilski - wybitny znawca Bałkanów, wieloletni korespondent Rzeczpospolitej, dr Mirella Korzeniewska-Wiszniewska – specjalista od Bałkanów, dr Marcin Marcinko – ekspert ds. prawa konfliktów zbrojnych, mjr dr Maciej Zimny – członek wszystkich misji bałkańskich oraz kpt. Jerzy Osika – członek misji IFOR oraz SFOR. Konferencja zorganizowana w formie paneli moderowanych przez red. Bilskiego, umożliwiała gościom żywą dyskusję, co prowadziła do intrygujących i konstruktywnych wniosków. Podczas czterech paneli poruszono problematykę mediów w czasie konfliktu na Bałkanach, udziału sił międzynarodowych w misjach pokojowych i stabilizacyjnych, zbrodni wojennych oraz Kosowa. We wstępie red. Bilski zwrócił uwagę, jak w przededniu konfliktu narastały nastroje nacjonalistyczne, a wrogie nastawienie można było spowodować np. poprzez zamówienie serbskiej potrawy w restauracji w Zagrzebiu. W dalszej części dowiedzieliśmy się, iż media odgrywały w czasie konfliktu bardzo ważną rolę, szczególnie dla mieszkańców walczących krajów, jednak należy zaznaczyć, iż cechowały się one dużym poziomem subiektywizmu, a najbardziej wiarygodnym ośrodkiem informacji było Sarajewo. Przekazy telewizyjne w zachodnich stacjach były natomiast przekłamane, a stacje goniły za sensacją. U lokalnych oddziałów wojskowych można było nawet „kupić” kilka minut strzelania na potrzeby nakręcenia materiału. Siły międzynarodowe pełniły w trakcie konfliktu rolę mediatora, a w samych działaniach zbrojnych nie mogły brać aktywnego udziału ze względu na brak silnego mandatu. Główne zadania wojsk ograniczały się do kontrolowania wyznaczonych stref oraz pomocy dla lokalnej ludności. Dużym problemem, także dla wojska, było zaminowywanie terenu, co często było czynione bez kontroli i map. Także zwykli mieszkańcy zaminowywali swoje domy, gdy byli zmuszeni je opuścić. Do dziś dnia duża część Bośni i Hercegowiny nie została rozminowana. Wiele czasu poświęcono na dyskusję dotyczącą zbrodni wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem masakry w Srebrenicy, gdzie zamordowano kilka tysięcy muzułmanów. Podkreślono, że jest to wielkie wyzwanie z punktu widzenia prawa międzynarodowego. Na zakończenie poruszono kwestię Kosowa i nasi goście zgodnie stwierdzili, iż niepodległość tej prowincji jest zagrożeniem dla stabilności w regionie i nigdy nie powinno było dojść do jej ogłoszenia, a już tym bardziej uznania przez inne kraje. Wskazano, iż jest to region, w którym ścierają się interesy różnych krajów, toteż nie bez znaczenia są kryjące całą tablicę Mendelejewa ziemie. Szczególnym momentem tej konferencji było spotkanie red. Bilskiego z mjr. Zimnym, gdyż ostatnim razem widzieli się 11 lat temu w Kosowie. Wtedy, podczas negocjacji serbsko-albańskich doszło do przełomu i zezwolenia na przejazd konwojów, właśnie dzięki negocjacjom w wykonaniu majora. Po pełnym emocji przedstawieniu tego wątku przez świadka tych wydarzeń, red. Bilskiego, mjr Zimny usłyszał szczere brawa od licznie przybyłych osób, co było najlepszym przykładem emocji jakie wywoływała konferencja. Najbardziej wytrwali wzięli jeszcze udział w projekcji filmu „Grbavica” w kinie Agrafka, po którym, w kameralnej atmosferze i mniejszym gronie, mjr Zimny w ciekawy sposób opowiadał o realiach wojen bałkańskich. Na zakończenie projektu, spośród osób zadających pytania podczas obu konferencji, zostały rozlosowane przewodniki ufundowane przez Wydawnictwo Bezdroża.
Projekt „Bałkany 15 lat po wojnie” już teraz okazał się sukcesem, mimo że nie został on jeszcze zakończony. Ostatecznym celem projektu jest wydanie kompletnej relacji, w której zawarte będą wszystkie poruszone w dniach 6 i 7 kwietnia kwestie. Dzięki projektowi jest też szansa na
odnowienie kontaktów i nawiązanie współpracy z uczelniami z Bałkanów. Konferencje przyciągnęły wielu studentów z innych uczelni, w tym przedstawicieli krajów byłej Jugosławii. Mamy nadzieję, iż projekt pozostawi po sobie ślad nie tylko w postaci zdjęć i wspomnień, ale w jakiś sposób wypromuje wspaniały region, jakim są Bałkany.
Tekst: Marcin Sowiński
Korekta: Monika Skóra
Powyższa relacja ma się także ukazać w Kurierze UEK.